10 Χρυσοί Κανόνες για την ασφαλή προετοιμασία των τροφίμων

Γράφει ο Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Σιώπης Π. Στυλιανός

Πτυχ. Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών

 

Η ικανοποίηση που πηγάζει από την κατανάλωση ενός εύγευστου και θρεπτικού προϊόντος αποτελεί συνιστώσα δυο κυρίων παραγόντων, της ποιότητας του ίδιου καθώς και της ασφάλειας κατά την κατανάλωσή. Οι ορισμοί των δυο αυτών παραμέτρων συχνά συγχέονται. Έτσι :

  • Ποιότητα ενός προϊόντος είναι το σύνολο των ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών του που αφορούν την ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών (πχ φρέσκο, τραγανό κτλ) ενώ

  • Ασφάλεια ενός προϊόντος είναι η βεβαιότητα ότι το ίδιο δεν θα προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του καταναλωτή.

 

Συνεπώς,  ασφαλές είναι το τρόφιμο το οποίο μπορεί να καταναλωθεί χωρίς να προκαλέσει ασθένεια (τροφική δηλητηρίαση) ή άλλη βλάβη στην υγεία του καταναλωτή. Αυτό σημαίνει ότι τα ασφαλή τρόφιμα δεν πρέπει να περιέχουν παθογόνους μικροοργανισμούς, επικίνδυνες χημικές ουσίες ή ξένα σώματα. Αντίθετα, μη ασφαλές είναι  το τρόφιμο το οποίο περιέχει παθογόνους  μικροοργανισμούς, επικίνδυνες  χημικές ουσίες ή ξένα σώματα και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στην υγεία του καταναλωτή.

Ορισμένες απλές και βασικές συμβουλές που πρέπει να υιοθετηθούν από όλους που ασχολούνται με την επεξεργασία των τροφίμων αναλύονται παρακάτω.

  • Επιλογή τροφίμων ασφαλώς επεξεργασμένων

Ορισμένα τρόφιμα όπως φρούτα και λαχανικά, είναι προτιμότερα στη φυσική τους κατάσταση, ενώ άλλα δεν είναι ασφαλή προς κατανάλωση εάν δεν έχουν υποστεί επεξεργασία. Για παράδειγμα, ενδείκνυται η αγορά παστεριωμένου γάλακτος αντί ωμού και η αγορά, αν υπάρχει δυνατότητα επιλογής, φρέσκων πουλερικών ή αλλιώς κατεψυγμένων πουλερικών που έχουν επεξεργαστεί με ακτινοβολία ιονισμού. Όταν πηγαίνετε για ψώνια, θυμηθείτε ότι η επεξεργασία τροφίμων ανακαλύφθηκε για τη βελτίωση της ασφάλειας καθώς και για την παράταση της διάρκειας ζωής των τροφίμων. Συγκεκριμένα τρόφιμα που καταναλώνονται ωμά όπως το μαρούλι, χρειάζονται σχολαστικό πλύσιμο.

  • Σχολαστικό μαγείρεμα των τροφών

Πολλά ωμά τρόφιμα, κυρίως τα πουλερικά, κρέατα, αυγά και μη παστεριωμένο γάλα, μπορούν να επιμολυνθούν με παθογόνους οργανισμούς. Το σχολαστικό μαγείρεμα σκοτώνει τους παθογόνους μικροοργανισμούς με την προϋπόθεση ότι η θερμοκρασία όλων των μερών του τροφίμου φτάσει τους 70 ° C τουλάχιστον. Αν το μαγειρεμένο κοτόπουλο για παράδειγμα είναι ωμό κοντά στο κόκαλο, τότε πρέπει να ψηθεί περαιτέρω μέχρι να είναι ομοιόμορφα ψημένο. Κατεψυγμένα ψάρια, κρέας και πουλερικά πρέπει να ξεπαγώσουν προσεκτικά προτού μαγειρευτούν.

  • Άμεση κατανάλωση μεγειρεμένων φαγητών

Όταν μαγειρεμένα φαγητά κρυώνουν σε θερμοκρασία δωματίου, οι μικροοργανισμοί αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Όσο μεγαλύτερος ο χρόνος παραμονής τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος. Για μεγαλύτερη ασφάλεια, καταναλώστε τα μαγειρεμένα φαγητά όσον το δυνατόν συντομότερα από τη στιγμή που είναι έτοιμα.

  • Προσεκτική συντήρηση μαγειρεμένων φαγητών

Εάν πρέπει να ετοιμάσετε φαγητά εκ των προτέρων ή θέλετε να κρατήσετε ότι έμεινε από ένα γεύμα, σιγουρευτείτε ότι τα κρατάτε είτε κάτω από θερμές συνθήκες (περίπου ή πάνω από 60 ° C ) είτε κάτω από κρύες συνθήκες θερμοκρασίας (10 ° C ή και λιγότερο). Αυτός ο κανόνας είναι ζωτικής σημασίας εάν θέλετε να διατηρήσετε φαγητά για περισσότερο από 4 ή 5 ώρες. Γεύματα για βρέφη καλό είναι να μην κρατούνται για συντήρηση καθόλου. ‘Ενα συχνό και κοινό λάθος, υπεύθυνο για αμέτρητες περιπτώσεις τροφικών ασθενειών, είναι η τοποθέτηση πολύ μεγάλης ποσότητας ζεστού φαγητού στο ψυγείο. Σε ένα υπερφορτωμένο ψυγείο τα μαγειρεμένα φαγητά δεν μπορούν να ψυχθούν μέχρι το κέντρο τους όσο γρήγορα χρειάζεται. Όταν το κέντρο παραμένει ζεστό ( πάνω από 10 ° C ) για πολύ χρονικό διάστημα, οι μικροοργανισμοί «ευδοκιμούν» πολλαπλασιαζόμενοι ταχέως, καταλήγοντας σε αριθμούς πληθυσμών που προκαλούν ασθένεια.

  • Προσεκτική επαναθέρμανση μαγειρεμένων γευμάτων

Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος προστασίας από μικροοργανισμούς που πιθανώς να έχουν αναπτυχθεί κατά τη διατήρηση των τροφών (η κατάλληλη αποθήκευση μειώνει τη μικροβιακή ανάπτυξη χωρίς όμως να εξουδετερώνει τους μικροοργανισμούς). Προσεκτική επαναθέρμανση σημαίνει ότι όλα τα μέρη του φαγητού πρέπει να φτάνουν τουλάχιστον τους 70 ° C .

  • Αποφυγή επαφής μεταξύ ωμών τροφίμων και μαγειρεμένων γευμάτων

Μαγειρεμένο με ασφάλεια φαγητό μπορεί να επιμολυνθεί κατά την όποια επαφή με ωμό τρόφιμο. Τέτοιου είδους επιμόλυνση μπορεί να είναι άμεση, όταν ωμό κρέας πουλερικών έρχεται σε επαφή με μαγειρεμένα φαγητά. Για παράδειγμα, μη χρησιμοποιείτε, αφού έχετε ετοιμάσει ωμό κοτόπουλο, την ίδια σανίδα κοπής κρέατος και το ίδιο άπλυτο μαχαίρι για να τεμαχίσετε το μαγειρεμένο κρέας. Κάνοντας κάτι τέτοιο, μπορεί να επαναφέρετε στο φαγητό παθογόνους μικροοργανισμούς.

  • Επανειλημμένο πλύσιμο χεριών

Πλένετε τα χέρια σας προσεκτικά πριν αρχίσετε την προετοιμασία μαγειρέματος και έπειτα από κάθε διακοπή – ειδικά αν πρέπει να αλλάξετε τις πάνες του μωρού ή έχετε πάει στην τουαλέτα. Μετά την προετοιμασία ωμών τροφίμων όπως ψάρι, κρέας ή πουλερικό, πλύνετε ξανά τα χέρια σας πριν έχετε επαφή με άλλα τρόφιμα. Εάν έχετε κάποια μόλυνση/πληγή στα χέρια, επιδέστε τα ή καλύψτε τα πριν αρχίσετε το μαγείρεμα. Όσοι έχουν κατοικίδια ζώα – σκύλους, γάτες, πουλιά και ειδικά χελώνες – πρέπει να έχουν υπόψην τους ότι τα κατοικίδια φιλοξενούν συχνά επικίνδυνα παθογόνα τα οποία μπορούν να μεταφερθούν από τα χέρια στο φαγητό.

  • Διατήρηση επιφανειών της κουζίνας σχολαστικά καθαρών

Τα τρόφιμα επιμολύνονται πολύ εύκολα, έτσι είναι σημαντικό κάθε επιφάνεια που χρησιμοποιείται για την προετοιμασία γευμάτων να διατηρείται σχολαστικά καθαρή. Κάθε ξύσμα ή ψίχουλο είναι ένας ενδεχόμενος φορέας μικροβίων. Οι πετσέτες κουζίνας που έρχονται σε επαφή με μαγειρικά σκεύη πρέπει να αλλάζονται τακτικά και να πλένονται σε θερμοκρασίες βρασμού πριν από χρήση. Πανιά για τον καθαρισμό των πατωμάτων χρειάζονται επίσης συχνό πλύσιμο.

  • Προστασία τροφών από έντομα, τρωκτικά και άλλα ζώα

Τα ζώα συχνά αποτελούν φορείς παθογόνων μικροοργανισμών, οι οποίοι προκαλούν τροφικές δηλητηριάσεις. Η καλύτερη προστασία είναι η αποθήκευση τροφών σε κλειστά δοχεία.

  • Χρήση ασφαλούς νερού

Η ασφάλεια όσον αφορά στο νερό είναι τόσο σημαντική για την προετοιμασία γευμάτων όσο και για την πόση. Εάν έχετε αμφιβολίες σχετικά με την παροχή νερού, βράστε το νερό πριν να το προσθέσετε στο φαγητό ή πριν φτιάξετε παγάκια για ποτά. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται για το νερό που χρησιμοποιείται για την προετοιμασία βρεφικού γεύματος.

 

          Ακολουθώντας λοιπόν απλούς κανόνες είναι πολύ εύκολο να εξασφαλίσουμε την προσωπική μας υγεία αλλά και την υγεία των αγαπημένων μας ανθρώπων.